Stuart Broomer, Free Jazz Blog
King Übü Örchestrü 2021 (the year added to the name to distinguish the group’s most recent incarnation) is a large-form improvising orchestra that first gathered in 1984. While the group had a personnel list of 27 members for a 1989 recording, this recent version has only 11, but it retains the group’s interest in constant transformation of sound.
The instrumental emphasis in King Übü 2021’s line-up is brass and strings. The brass component consists of cornetist Mark Charig, trumpeter Axel Dörner, trombonist Matthias Muche and tubaist Melvyn Poore. The strings include bassist Hans Schneider, guitarist Erhard Hirt, Violinist Phillipp Wachsmann, and cellist Alfred Zimmerlin, with Hirt and Wachsmann also contributing electronics. The group is completed by percussionist Paul Lytton, sopranino saxophonist Stefan Keune and singer Phil Minton, who also appeared as a guest on their previous recording from 2003.
The group rarely employs its full resources, even in this scale, emphasizing a tradition of close listening and frequently operating at low volume, sometimes playing so sparsely and rapidly that something resembling a line might pass through several musicians, each contributing a couple of notes. True to its chamber orchestra make-up, Übü emphasizes a broad cross-section of pitches, from tuba and trombone at one end to sopranino saxophone, covering a spectrum not matched by a traditional big band.
Its radical character is apparent in the opening moments’ scatter-shot sounds, from squeaks to rumbling tuba, Minton already declaring his unique presence with garbled squawks, sighs and shouts. A continuum of high-pitched metallic rattling from Lytton provides a field for pointillist brass, there’s a momentary duet of Lytton and Minton, then a cheerful chaos of brass and strings, no part continuous, but everything a short blast, a sudden cello somehow surmounting a trumpet, a wave of shifting sounds that escape identification. Is that a trumpet or the vocal wail of Minton, the lapsed trumpeter? Each musician is a master of the unidentifiable intrusion, gone before identification might be rendered. There are also sustained individual moments, like a lyrical high brass solo (likely Charig) then later an extended investigation of strange interior high brass timbres and polyphonic whistling (likely Dörner). At times there are sustained ensemble passages of varied subdued sounds, the collocations too interesting for the kind of scrutiny that leads to identification; instead, one can only manage excited attention. Heard repeatedly, some parts sound utterly different, confusingly fresh. There are occasional rapid outbursts of extreme highs (trumpet, violin, sopranino saxophone, electronics), suggesting that a group of beings operating at a higher frequency are suddenly converging.
The Second Set begins with a wondrous and sustained gong sound that somehow convinces Minton to sound like he has a mouthful of cats (yes, it seems impossible). It would take dozens of listenings and thousands of words to delineate the stream of events and dilations of inference in this music. Suffice to say that its wondrous and the longer second set is even richer in variety than the first, including the subtle electronic contributions of Hirt and Wachsmann and Minton’s on-going evidence that he remains a singular presence in the world of vocal improvisation, willing to imagine and sing what no one has imagined or sung before.
Evading description or encapsulation, this is a wonder-filled event that invites only listening and sharing.
Michael Rosenstein, Point of Departure
Initiated by reed player Wolfgang Fuchs in 1983, King Übü Örchestrü was always intended to be a morphing collective that came together periodically to explore large-group spontaneous improvisation. Over the course of 20 years, they released four recordings, with an additional live set from 1989 unearthed a few years back. Over the course of that run, Fuchs, Philipp Wachsmann, Radu Malfatti, Melvyn Poore, and Paul Lytton were regulars along with a rotating cast of European improvisers. The group last played in 2003; with Fuchs’ death in 2016 and Malfatti’s move away from this approach toward group improvisation, it seemed that things had run their course. But in 2021, guitarist Erhard Hirt, who was part of an early line-up, decided to reconvene the ensemble, drawing on musicians who had participated over the years while adding some newer participants. Adding 2021 to the group name to denote a relaunch, Hirt, on guitar and electronics, pulled in Mark Charig and Axel Dörner on cornet and trumpet, Matthias Muche on trombone, Poore on tuba, Stefan Keune on sopranino sax, Alfred Zimmerlin on cello, Wachsmann on violin and electronics, Hans Schneider on bass, Lytton on percussion, and vocalist Phil Minton.
Forty years on, the notion of large ensemble collective improvisation, sans scores, predetermined structures, or spots for soloists has been absorbed into strategies for spontaneous playing. And while this new iteration of Übü is still rooted in those approaches, they’ve moved away from the reductive approaches of quiet dynamics and silence that were core to their initial forays. Still, this is truly collective music, eschewing any notion of featured players or free jazz inflections. Part of that is due to the instrumental balance of brass and strings, with Keune’s sopranino the only reed. But more importantly are the members, all of whom share a sensibility toward cooperative balance and finely-honed discerning listening. This is music of texture and timbre rather than polyphony and line and all of the members are keenly attuned to that approach. Across the two sets, the first at 27 minutes and the second at 35 minutes, the music surges and subsides, mounts density and releases into muted musings.
The first set bursts forth with chattering fillips and growling rumbles, Minton’s shredded vocalizations poking through with acrobatic brio. The timbral breadth of the instrumentation is utilized effectively as strings play off low-end brass and electronic shadings by Wachsmann and Hirt color the accruing sound. The collective ensemble gathers force and then splits things open, letting various sub-groupings emerge and then transform in mercurially shifting layers. Conversational strategies are more at play than with earlier iterations of the group, but those sections never subsume the group voicings. Instead, they become structural kernels in the overall spontaneously evolving form of the piece. Careful listening is evident as the eleven members build intensity and velocity and then subside into pools of transparent interplay, gradually waning into hushed scrims.
The second kicks off with a resonant clang and bursts of activity, with dark voicings of trombone, tuba, bass, and cello anchoring Minton’s vocalizations and the chatter of cornet, trumpet, and sopranino. The improvisation builds with various voices popping out through the churning ensemble ground. Here, electronic textures play a more overt role, with shimmering washes and oscillations intermixing with arco strings, barbed brass stabs, and Lytton’s metallic spatters, pinprick textures, and resounding cracks. One-third of the way through, the improvisation opens into spare, pointillistic interplay with the ensemble splintering off into shifting subgroupings. Masterfully, things ebb and flow with rapt focus by all the players featuring an extended, hushed section two-thirds of the way through. Hissed breath, muted string abrasions, and hushed clatter gradually mount into a final crescendo of burly intensity. Forty years on and this revived version of the group proves that there is still plenty of ground to explore.
Andrzej Nowak, Trybuna Muzyki Spontanicznej
King Übü Örchestrü, jedna z najważniejszych europejskich orkiestr muzyki improwizowanej, funkcjonowała artystycznie od początku lat 80. ubiegłego stulecia do pierwszych lat nowego millenium, a uciekła w niebyt po śmierci jednego z założycieli, saksofonisty i klarnecisty Wolfganga Fuchsa. Stanowiła ciekawą przeciwwagę dla innych tego typu przedsięwzięć na Starym Kontynencie, zawsze pozostawała w cieni Globe Unity Orchestra, ale była też innego rodzaju tworem artystycznym. Estetycznie śmiało porównać ją można do London Improvisers Orchestra, choć ta druga powstała prawie dwie dekady później. Daleki zatem od free jazzu, KUO to ansambl, który czuł się w oceanie kolektywnych, bardzo swobodnych improwizacji jak ryba w wodzie, sycił swoje narracje niebanalnymi brzmieniami, lubił także flirtować z innymi dziedzinami sztuki, choćby z teatrem (wszak nazwa orkiestry zobowiązuje). Pozostawił po sobie ledwie kilka płyt, a każdą z nich warto znać i delektować się każdym jej dźwiękiem.
Ku naszej wielkiej radości King Übü wraca i to niemalże w oryginalnym składzie, w którym odnajdujemy muzyków z Niemiec, Anglii i Szwajcarii, w tym dwóch nowych załogantów, świetnie nam znanych mistrzów swobodnej improwizacji – saksofonistę Stefana Keune’a i puzonistę Matthiasa Muche. Skład orkiestry uzupełnia znamienity gość – wokalista Phil Minton. Ich nowe nagranie pochodzi z roku 2021, zarejestrowane zostało na koncercie, a wydane (w niełatwym procesie edytorskim) przez brytyjskie FMR Records, teoretycznie z datą 2022, faktycznie wystawione na publiczny poklask dopiero w roku bieżącym. Zapraszamy do świata cudownych, jedynych w swoim rodzaju dźwięków, generowanych przez kilkunastoosobowy skład, który muzykuje bez udziału dyrygenta, a skala predefinicji jego improwizacji pozostaje ukryta w mroku tajemnicy.
Na scenie dużej sali koncertowej odnajdujemy jedenastu muzyków – wokalistę oraz dziesięciu instrumentalistów, którzy dzierżą w dłoniach (tudzież ustach) pięć narzędzi dętych (w tym aż cztery blaszane), cztery strunowe (niektóre wspomagane elektroniką) oraz zestaw perkusjonalny, doposażony w akcesoria zdolne generować tajemnicze, post-akustyczne dźwięki. Koncertowa opowieść składa się z dwóch rozbudowanych improwizacji.
Pierwsza z nich rodzi się w ekstremalnym skupieniu – plamy drobnych, rwanych fraz, głównie strunowych i głosowych, incydentalnie dętych płyną po dywanie pulsującego, ambientowego tła z posmakiem elektroakustyki. Dźwiękowe rozmowy, bystre interakcje, szeroki bukiet dalece kontrolowanej intensywności i dramaturgicznego ładu. Muzycy frazują na ogół stosując niekonwencjonalne metody artykulacji, które zwykliśmy nazywać dźwiękami preparowanymi. Pracują z dużą swobodą, pełni meta teatralnej podniosłości, perfekcyjnie nasłuchają, co w trawie piszczy, kreują interakcje na bazie brzmieniowych podobieństw, ale także starają się naśladować dźwięki natury, co zawsze było jedną z konstytucji KUO. Podobnie, jak budowanie narracji stymulowanej ciągłą zmianą. Także sam proces przeprowadzania zmian, praca w podgrupach i sposoby reagowania zdają się tu być świetnie przemyślane i nieskore do jakichkolwiek błędów, czy działań niekontrolowanych. Narracja incydentalnie potrafi tu gęstnieć i nabierać pewnej pokrętnej hałaśliwości, ale takie fragmenty koncertu, to raczej interludia, nie zaś krew improwizacji. Najważniejszy jest kolektyw, praca w grupie, wzajemne interakcje, niekoniecznie zaś ekspozycje solowe. Po upływie kwadransa muzycy zdają się konstruować nieco dłuższe strumienie dźwiękowe, jakby głęboko oddychali i sycili się wonią natury. Sami finał pierwszej części jest wyjątkowo urokliwy fonicznie – odrobinę melodyjny, budowany wszakże z półdźwięków i szumów.
Drugą odsłonę spektaklu anonsuje gong i głosowe lamenty Mintona. Wokół kłębią się nerwowe, dęte westchnienia, które przybierają postać dronów. Druga improwizacja zdaje się być jeszcze bardziej poddana dyktatowi ciągłej zmiany. Przez moment flow ciągnie tu mrocznie brzmiący kontrabas, potem dostajemy się w chmurę szumów i instrumentalnego gadulstwa, napotykamy także na momenty onirycznej ciszy. Z kolei faza dłuższych artykulacji zdobiona jest przez efektowne burknięcia tuby, wsparte na strunowych zdobieniach. Kameralne pociągnięcia pędzlem melodyjnych strunowców i dęte pokrzykiwania pięknie ścielą nam przestrzeń pod kilka duetowych akcji – głosu i wspomnianej tuby, potem zaplątanej w elektronikę gitary i puzonu, wreszcie saksofonu i skrzypiec. Intrygująca jest także krótka faza dętych, niemal ptasich dyskusji półsłówkami. Po upływie 20 minuty orkiestra na moment efektownie rozkwita wiedziona aktywnością perkusjonalisty, po czym staje po kolana w gęstej ciszy. Zaczyna się budowanie finałowego, niezwykle zmysłowego, acz bardzo cierpliwego, temperowanego crescendo. Od leniwych oddechów, przez plejadę shots-cuts kreowane już na pewnej rytmicznej bazie, po eksplozję instrumentów dętych, niesioną ku górze ekspresją wokalisty. Ognisty finał zostaje tu perfekcyjnie doprowadzony do śmiertelnej ciszy, która ewokuje burzę oklasków.
John Eyles, All About Jazz
The large improvising ensemble King
Übü Örchestrü first saw the light of day when they recorded their
debut album, Music Is Music Is (Uhlklang, 1985) in Akademie
der Künste, Berlin, in December 1984. It was a sign of the times
that their trumpeter Mark Charig was prevented from going to Berlin
for the recording. But, with players such as drummer Paul Lytton,
trombonist Radu Malfatti, cellist Alfred Zimmerlin and violinist
Phillipp Wachsmann in the line-up, the music was exceptional. Two
further studio-recorded albums and two live ones were released but
the ensemble recorded nothing from 2003 onwards.
Now comes a
reformed version of King Übü Örchestrü, a suffix „2021“
indicating that. The new version includes familiar names such as
Charig, Lytton, Wachsmann, Zimmerlin, trumpeter Axel Dorner,
guitarist Erhard Hirt, tuba Melvin Poore and double bassist Hans
Schneider; new recruits are sopranino saxophonist Stefan Keune, who
also plays in the quartet Xpact with Hirt, Schneider and Lytton,
replacing the late Wolfgang Fuchs, and Matthias Muche on trombone,
replacing Malfatti. Here, the ensemble is joined by vocalist Phil
Minton who had previously guested with the ensemble in 2003.
Recorded live on September 27th 2021 at Dialograum Kreuzung
an St. Helena, Bonn, the album comprises two extended tracks,
clocking in at 27:05 and 35:06. As ever, all the ensemble’s music was
freely improvised. The interactions between the ensemble members are
testament to the time that they have known one another and played
together. No one plays a solo in the jazz sense of the word, drowning
out others and hogging the limelight. Instead, everyone seems to be
listening to the others all of the time and contributing when there
is an appropriate space for them. There are occasional crescendos but
these arise naturally as a result of players reactions and do not
sound pre-planned. In similar fashion, there are also quiet patches
during which the quietest sound is audible. This is not an ensemble
in which members feel they must play as much as possible to justify
their existence; rather it is one in which the members have developed
the same instincts and complement each other perfectly. An object
lesson in free improvisation. More, soon, please.
Jean-Michel van Schouwburg, Orynx improv‘ and sounds
Après une absence d’une vingtaine d’années et le décès de son co-fondateur, le clarinettiste – saxophoniste Wolfgang Fuchs, voici que le King Übü Örchestrü renait de ses cendres à l’initiative de son autre co-fondateur, le guitariste Erhard Hirt, le quel avait quitté le navire assez tôt dans l’évolution de ce tentet consacré à l’improvisation radicale depuis 1983. Sans doute, suite à la résurgence du quartet autour duquel King Übü avait été assemblé au départ, le légendaire X-Pact, formé de Fuchs, du percussionniste Paul Lytton, du guitariste Erhard Hirt et du contrebassiste Hans Schneider, lesquels font actuellement partie du King Übü 2021, l’idée de faire revivre ce tentet exceptionnel a germé à bon escient.Il suffit d’écouter cette merveille pour s’en convaincre. Le tubiste Melvyn Poore, le violoncelliste Alfred Zimmerlin, les trompettistes Marc Charig et Axel Dörner avaient joué dans l’Örchestrü et le vocaliste Phil Minton avait été l’invité de leur dernier CD pour a/l/l. Nouveaux venus : le tromboniste Matthias Muche et le saxophoniste Stefan Keune, lui-même membre de l’actuel X-Pact. Roi est composé de deux longues improvisations collectives Roi 3 (27 :05) et Roi 4 (35 :06) . Un ancien membre du groupe a fait remarquer que sans Radu Malfatti (parti vers d’autres cieux sonores), Günter Christmann (qui a cessé de se produire en concert) et Wolfgang Fuchs (décédé), il n’y avait pas lieu de ressusciter ce groupe légendaire. Ce qui est certain c’est qu’il y a assez de membres originaux qui ont ramé toute leur vie pour jouer cette musique durant des dizaines d’années et que le contenu et l’approche esthétique d’Übü se perpétue avec un vrai bonheur. Un groupe unique en son genre. Pas de solos et d‘ «improvisations individuelles », mais une dimension orchestrale où chaque intervenant apporte des éléments, des sons, des couleurs, des bruits, des fragments de « phrases » en alternance en utilisant aussi des espaces individuels de silence, des tutti à l’unisson et des actions – réactions contrastées, pointillistes. Percussionniste du groupe, Paul Lytton offre la garantie de la discrétion question roulements de caisses, style « jeu de batterie », fracas de cymbales sauf à quelques moments choisis. De ses ustensiles percussifs et objets et cordes de guitare tendues et amplifiées , il introduit de petites touches, grattages, micro-frappes et bruissements de ses ustensiles percussifs et ses live electronics. De même, la guitare + laptop d’Erhard Hirt. Les instruments à vent se relaient et s’assemblent, grondent, sussurent, gargouillent ou suggèrent des harmonies secrètes et des clusters alors que les trois cordistes Wachsmann, Zimmerlin et Schneider nourrissent épisodiquement la pâte sonore ou impriment leurs frottements d’intensité variables dans le silence relatif. La musique est soit suspendue, s’étire, se densifie pour s’évanouir quelques secondes plus tard, ou s’exaspère. Chacun à son tour, les improvisateurs peuvent très bien apporter une fragment de phrase, un son, un timbre et cela se répond, se croise et très vite re-font un bref silence ou se retiennent de jouer jusqu’à ce que leur vienne une idée lumineuse. Ou alors le silence est presque total, afin que Phil Minton puisse émettre ses gargouillis et onomatopées improbables, vocalises – glissandi mirifiques. Pour son retour sur scène, King Übü Örchestrü se révèle être resté un très grand Örchestrü, sans aucun doute un ou „le“ modèle du genre. En fait la musique ne repose pas sur les exploits instrumentaux individuels, mais sur le jeu collectif et une très grande écoute mutuelle. Lytton, par exemple, est ébouriffant de virtuosité batteriste auprès d’ Evan Parker et Barry Guy, mais vous n’entendrez rien de cela ici, pas le moindre instant. Fantastique album de musique improvisée COLLECTIVE qui vaut vraiment le détour.
Rigobert Dittmann, Bad Alchemy
Ha, einer der zwei Compilationbeiträge des Örchestrü findet sich 1992 auf der BA XIX. Das alpenländisch+britische Jarry-vari, mit „Music is Music is …“ (1985 auf Uhlklang) als C’est moi!, hatte da schon neun Jahre Bestand. Als kleinlaute und bruitophilere Variante zu freisinnigen Blaskapellen wie der Globe Unity waren sie bis 2003 aktiv. Um keinen Deut weniger übüesk präsentierten sich, von Erhart Hirt nach 18 Jahren wieder zusammengerufen, die größerenteils kahlköpfigen und weißhäuptigen Royals zu zehnt am 27.9.2021 im Dialograum Kreuzung an St. Helena, Bonn: Mark Charig am Kornett, Philipp Wachsmann an Violine & Electronics (beide Jg. 1944), Paul Lytton (*1947) an Percussion (und mit abstrakt-expressionistischer Coverkunst), Hirt an Gitarre & Laptop, Melvin Poore an Tuba, Hans Schneider am Kontrabass (alle Jg. 1951), Alfred Zimmerlin (*1955) an Cello, Axel Dörner (*1964) an Trompete, Stefan Keune (*1965) am Sopraninosaxophon, Matthias Muche (*1972) an Posaune. Mit noch Phil Minton (*1940) als Stubenältestem und Sahnehäubchen. In polyzephaler Anarchie stellen sich alle schwarmintelligent und kommunikativ in den Dienst der Sache, die nicht mehr und nicht weniger als das spielerische Anfertigen eines pointillistischen Klangbildes – in zwei Ausführungen – anstrebt. In einem zirpenden, raschelnden, schmauchenden Stöbern in Klangmulm, tönend und dröhnend mit twangendem, pressendem, strichelndem, pfeifendem, kollerndem Vielerlei zwischen Hör- und Bodenschwelle. Mit benuckelten Mundstücken und mysteriösem Mundwerk, mikroperkussiven Machenschaften, verhuschten Kürzeln plinkender Saiten, verstopfter Röhren und gespitzter Lippen. Mit Minton als krächzendem Kobold inmitten eines Zirkels von tröpfelnden und windigen Naturgeistern, die einmal tumultarisch aufmucken, aber dann weiter pfiffig ihre Klangschätzchen bebrüten und bedörnern. Der zweite Set tutet blecherner, kratzt saitiger, gickst, gackst, schmatzt und plörrt aber letztlich doch ähnlich minimiert. Minton zwitschert als Vögelchen, es unkt, quarrt, schnüffelt, krabbelt im Biotop, das dann bis auf ein paar Luftblasen ganz zum Erliegen kommt, die Tuba laicht, Wachsmann fiedelt Picoletto. Als Teil einer allgemeinen klingenden Vitalität, der Minton ein zaunkönigliches Krönchen aufsetzt. Ein zweiter Minutenschlaf stillt das bis auf Atemzüge, bis ganz zuletzt die klangbröselige Beinahestille nochmal in einem Tumültchen crescendiert. Ich vermute, wir sind hier näher bei Morgenstern als bei Goethes morbiden Wipfeln.